Początki działalności
Firma została założona przez Antoniego Marciniaka w Warszawie, choć dokładna data rozpoczęcia działalności nie została jednoznacznie ustalona. Wiadomo jednak, że już w latach 30. XX wieku przedsiębiorstwo działało jako spółka akcyjna pod nazwą:
„Fabryka Żyrandoli Elektrycznych A. Marciniak i S-ka S.A.”
Zakład produkcyjny mieścił się w Warszawie przy ulicy Mińskiej 65, co potwierdzają reklamy i katalogi firmowe z epoki. Firma funkcjonowała także pod adresem przy ul. Chłodnej 51, gdzie znajdował się salon wystawowy.
Oferta i działalność
Główna działalność zakładu obejmowała produkcję:
żyrandoli sufitowych,
kinkietów i lamp gabinetowych,
lamp biurkowych,
opraw technicznych.
Asortyment był bardzo szeroki – od klasycznych form po nowoczesne rozwiązania art déco. W ofercie znajdowały się również lampy przeznaczone do pojazdów i przemysłu, w tym do wagonów kolejowych, samochodów ciężarowych, traktorów, a nawet samolotów.
Firma korzystała z nowoczesnych materiałów: chromowanej stali, mosiądzu, szkła opalowego i matowego. Produkty były sygnowane monogramem „AM”, często wytłoczonym na podstawie lampy.
Kluczowe realizacje i prestiżowe zamówienia
A. Marciniak nie tylko produkował oświetlenie do użytku domowego. Firma zyskała prestiż dzięki realizacji zamówień dla instytucji państwowych i dyplomatycznych, m.in.:
Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego,
Ministerstwa Spraw Zagranicznych,
Zameczku Prezydenckiego w Wiśle,
gmachów uniwersyteckich i szkół średnich,
dworców kolejowych i wagonów PKP.
To właśnie w tej firmie powstawały specjalne serie lamp projektowanych z myślą o konkretnych wnętrzach reprezentacyjnych, co wyróżniało ją spośród innych producentów.
Współpraca z artystami i projektantami
Duży wpływ na estetykę produktów miał prof. Edmund Bartłomiejczyk, wybitny grafik i pedagog związany z warszawską ASP. Jego projekty cechowała dbałość o detal, proporcję i połączenie tradycji z nowoczesnością. Współpraca ta wpłynęła na unikalny charakter wzornictwa fabryki, łączącego funkcjonalność z wysoką kulturą artystyczną.
Promocja i reklama
Firma Marciniaka inwestowała również w nowoczesne formy reklamy. Jednym z zachowanych przykładów jest popielniczka reklamowa z 1935 roku, z logotypem i nazwą firmy, wykonana z metalu i szkła. Takie przedmioty pełniły funkcję gadżetów promocyjnych i były wręczane partnerom handlowym.
Zakończenie działalności
Brakuje jednoznacznych dokumentów określających moment likwidacji fabryki, ale dostępne źródła wskazują, że działalność firmy została zakończona po II wojnie światowej. W okresie PRL-u zakład nie figurował już w rejestrach gospodarczych, a prywatny przemysł oświetleniowy został w większości znacjonalizowany.
Dziedzictwo
Dziś produkty Fabryki Żyrandoli Elektrycznych A. Marciniak są rzadko spotykane, ale bardzo cenione przez kolekcjonerów i konserwatorów zabytków. Oryginalne lampy trafiają na aukcje antykwaryczne, osiągając wysokie ceny. Ze względu na ich popularność, coraz częściej pojawiają się także kopie i podróbki, co czyni potwierdzanie autentyczności wyrobów Marciniaka szczególnie ważnym.
Podsumowanie
Fabryka Żyrandoli Elektrycznych A. Marciniak była jednym z najważniejszych polskich producentów oświetlenia w latach 30. XX wieku. Jej produkty to nie tylko funkcjonalne elementy wyposażenia, ale również świadectwo kultury materialnej II Rzeczypospolitej. Choć firma przestała istnieć, jej dziedzictwo przetrwało w zachowanych przedmiotach i pamięci o wyjątkowym poziomie rzemiosła, jaki reprezentowała.